ابعاد «جهاد اقتصادی» (12)

کاهش فقر یا نابودی آن؟
فقر چهره کریه زندگی انسان است و انسان از نداری بسیار شاکی است، اما این نداری حد و مرز نمی‌شناسد لذا هیچ‌وقت قابل نابود کردن هم نیست! عده‌ای تصور می‌کردند که فقیر کسی است که نان شب ندارد که بخورد! برای درک بهتر موضوع سخنان یکی از سخنرانان را به نقد می‌کشیم.
بی‌تردید آقای مشایی یکی از خوش‌فکر‌ترین متفکران عصر ما است اما نقطه ضعف وی در همین است که هر چه به ذهنش می‌رسد‌‌ همان لحظه بیان می‌کند. باید دانست بین شعار و شعور تفاوت یک عمر تحقیق است. چیزی که به ذهن می‌رسد بداهه است و برای شعر و شاعری و شعار مناسب است ولی برای یک سخنرانی علمی و تحقیقی مخصوصاً این‌که دست‌اندازی به عرصه علمای بزرگ باشد را شایسته نیست. به گزارش غلامحسین قلیچ‌خانی خبرنگار ماهین نیوز وی در مراسم اختتامیه‌ی جشن نوروزی گفت: «فقر و جهل باید نابود شود چون از جنس عدم است.» البته این شعار بسیار خوبی است. ولی 3 نکته در آن است: اولاً شرایط زندگی تغییر یافته خود ایشان را نشان می‌دهد؛ ثانیاً فقر یک امر نسبی است، ثالثاً «الفقر فخری» گفته‌ی پیامبر (ص) است و زندگی ایشان... وارد بحث‌های عمیق فلسفی که بین تضاد و تناقض فرق است نمی‌شویم ولی فقر از آن جهت که با ضد خود شناخته می‌شود یک دور باطل است. یعنی همیشه نداشته‌های انسان بسیار بیش‌تر از داشته‌های اوست. مثلاً اگر شما یک میلیون تومان داشته باشید آیا فقیر هستید؟ نسبت به 100 سال پیش شما بسیار ثروتمند و جزو میلیونر‌ها ولی برای امروز هیچ کاری از دست شما بر نمی‌آید مگر این‌که همه را بدهید نان بربری بخرید و یک سال نان خشک بی‌دردسر بخورید! حالا این کف سؤال است آخر سؤال: کی ما غنی خواهیم بود؟ اگر 10 میلیارد ریال داشته باشیم خوب است؟ بدیهی است نسبت به کسی که صد میلیارد ریال دارد فقیر هستیم! و به همین نسبت بالا می‌رود و حد ندارد. آیا اگر همه دارای شرکت‌های چند ملیتی باشند فقر از بین می‌رود؟
در مورد جهل موضوع از این هم پیچیده‌تر است؛ علما قبل از ما گفته‌اند که دانش ما نسبت به نادانسته‌های ما مانند قطر دایره است بر محیط آن، هر چه قطر بزرگ‌تر شود محیط هم به‌‌ همان نسبت بزرگ‌تر می‌شود... پس جهل بیش‌تر می‌شود که کم‌تر نمی‌شود. حالا از همه این‌ها که بگذریم آیا غنی بودن کار شایسته‌ای است؟ نه. قرآن کریم می‌فرمایند: «اِنَّ الاِنسانَ لَیَطَغْی، اَنْ رَا'هُ اسْتَغْنی» انسان وقتی احساس غنی کند (چه رسد به این‌که غنی شود!) طغیان می‌کند. این دیگر آیه‌ی قرآن است حدیث نیست که بگوییم سندش ضعیف است یا ناسخ و منسوخ و غیره.
بنابراین لب مطلب این است که آقای مشایی نیاز دارد بیش‌تر مطالعه کند و کم‌تر حرف بزند و یا اگر حرف می‌زند ابتدا آن را مزمزه کند یعنی در یک جمع کوچک‌تر یا محیط بسته‌تر مطرح کند باز تاب‌های آن را ببیند بعد در سطح بین‌المللی پخش نکند؟
 حالا از بند اول می‌گذریم که شرایط محیطی زندگی انسان او را از درک خیلی از مسایل باز می‌دارد مثلاً وقتی انسان خود ثروتمند شد فکر می‌کند همه ثروتمند شده‌اند! البته به این معنی نیست که آقای مشایی ثروتمند شده بلکه عوض شدن محیط است. ثروتمند کسی نیست که بیش‌ترین‌ها را دارد. بلکه کسی است که به کم‌ترین‌ها نیازمند است.
به هر حال از حد بالا یا حد پایین فقر که بگذریم و وارد معقولات نشویم خط فقر در جهان تفاوت دارد. مثلاً در ایران و یا سنگال برابر نیست. در آمریکا و انگلیس فرق می‌کند و حتی استان به استان فرق می‌کند و سال به سال تفاوت دارد. به گزارش سیدغفار غفاریان درو خبرنگار ماهین نیوز، طبق برآورد سازمان ملل خط فقر روزی یک دلار است یعنی اگر درآمد کسی زیر 1000 تومان در روز باشد فقیر است البته برخی مواقع 2 دلار هم تعریف شده است. مصری وزیر سابق رفاه و تأمین اجتماعی با اشاره به تعیین خط فقر بر مبنای کم‌تر از یک دلار در روز توسط سازمان ملل که به تازگی این خط را ۲ دلار تعریف کرده است، گفت: «در حال حاضر مددجویان تحت پوشش دستگاه‌های حمایتی که زیر خط فقر هستند، شناسایی شده و بر اساس خط فقر یک دلاری به محروم‌ترین آن‌ها کم‌تر از ۲۵ هزار تومان نمی‌پردازیم.»
اما کمیته مزد استان تهران اعلام کرد: «کارگرانی که در پایتخت، کم‌تر از یک میلیون و ۳۵۹ هزار تومان دستمزد دارند، زیر خط فقر زندگی می‌کنند.»
علی‌اکبر عیوضی گفت: «با در نظر گرفتن 5 قلم کالای اساسیِ بهداشت و درمان، خوراک، مسکن، حمل ‌و نقل و انرژی، دستمزدِ کم‌تر از یک میلیون و ۳۵۹ هزار تومان در تهران زیر خط فقر محسوب می‌شود.»
طبق تصمیم شورای عالی کار که بالا‌ترین مرجع تعیین دستمزد کارگران در ایران به شمار می‌آید، حداقل دستمزد کارگران در سال جاری، ۳۰۳ هزار تومان بوده است
ثروت نیز همین‌طور است؛ ممکن است کشوری مثل آفریقای جنوبی دارای معادن غنی باشد ولی مردم آن در فقر و قحطی زندگی کنند! یا در عربستان که بر روی معادن نفت نشسته تمام ثروت‌ها خرج خوشگذرانی شاهزاده‌ها در سواحل قناری و سیسیل و شیکاگو و امثال آن شود ولی مردم عادی در فقر مطلق باشند.
در هر صورت بهترین راه مبارزه با فقر افزایش یارانه‌های نقدی و سراسری کردن بیمه‌های تأمین اجتماعی است.